Chùa Lạc Lâm Tự

Chùa Lạc lâm xứ Đoài- Chùa lạc lâm tự
Vương Quốc Oai - Tạp chí Phượt The Vietnam Tour
Chùa Lạc Lâm có tên Nôm là Chùa So thuộc xã Tân Hòa, huyện Quốc Oai, TP Hà Nội. 
Từ trung tâm Hà Nội phượt theo Đại Lộ Thăng Long tới Km 13+200 rẽ trái, đi thêm khoảng 2km nữa qua cầu sông Đáy là đã thấy một vùng đồi núi nhấp nhô xanh biếc thuộc Sơn Lộ Trang (làng So xứ Đoài). Hoặc từ QL6 tới Chợ Cống, Chúc Sơn, rẽ phải men theo triền núi, hay đi ngả qua vùng chùa Trầm, qua núi Trầm thơ mộng. Cả hai đều hướng tới chùa Trăm Gian, để du khách nghỉ chân trên đồi thông vi vu, rồi đi tiếp hơn 1km nữa là gặp con đê cao cao lộng gió, mở ra một không gian bao la. Nhìn về hướng mặt trời đang ngả bóng, thấy những đồi núi nhấp nhô quyện trong làn khói mây mờ ảo bay lên từ những mái bếp nấu cơm chiều và từ những đụn rạ đồng hun khói. Vậy du khách đã tới được trang Sơn Lộ nổi tiếng với những câu chuyện lưu truyền kỳ bí của một ngôi làng Bắc bộ hàng ngàn năm tuổi. Và đặc biệt là những ngôi Đình, Đền, Chùa, Am, Miếu…ngự ở giữa làng, trên sường đồi, trên đỉnh núi hay ngoài bãi chợ. 
 
Chùa Lạc Lâm là một trong những di chỉ trong quần thể thắng cảnh trang Sơn Lộ, là địa điểm không thể bỏ qua trong chuyến hành trình của du khách.
trang Sơn Lộ tức làng So là vùng đất tứ linh, có các ngọn núi Long – Ly – Quy – Phượng quần hý tạo nên những rẻo đường quanh co gấp khúc trùng điệp chạy qua những khu quần cư rải rác, nối tiếp lạ kỳ như lạc vào một trang viên được mô tả trong các tiểu thuyết kiếm hiệp hay như trong sách Liêu Trai. Du khách có thể chạy mô tô để đi hết các xóm nhỏ để gặp gỡ từng người dân mộc mạc hiếu khách. Khám phá những nghề thủ công truyền thống và thưởng thức những sản vật làng quê như chuối, mít, dứa, nước chè xanh, chè lam, chè So, bánh Hòn… tất cả đều có một hương vị độc đáo mà không bất kỳ nào có được. Từ đó du khách hỏi thăm đường để chạy mô tô tới thẳng cổng chùa Lạc Lâm. 
Chùa Lạc Lâm nằm ở lưng chừng núi Phượng Sơn, có núi Lâm Sơn ôm bên cạnh, núi Quy Sơn và núi Long Sơn đỡ phía sau. Trước mặt là dòng sông Hát tức sông Đáy uốn mình quanh co giữa những bãi phù sa bát ngát tạo nên nơi đây một phong cảnh sơn thủy hữu tình thơ mộng. 

Chùa Lạc Lâm được xây dựng vào thời nhà Lý, do một vị thiền sư phương Bắc du ngoạn theo dọc sông Hát, tới bến sông này thấy một vùng non nước hữu tình, núi non trùng điệp, cây cối sum suê, chim ca vượn hót rất vui, hoa khoe, nắng vàng lấm lánh nên đã dựng nên ngôi chùa này và đặt tên là Lạc Lâm (tức khu rừng vui).
Qua hàng ngàn năm bồi lở, dòng Hát Giang đã chuyển dịch ra xa, để lại dưới chân núi một hồ nước rộng mênh mông xanh biếc thu hết hình ảnh chùa Lạc Lâm và ngọn núi Phượng xuống mặt hồ.
Chùa Lạc Lâm kiến trúc theo kiểu "nội công ngoại quốc" có 57 gian gồm tiền sảnh, tam bảo, hành lang, nhà tổ.
Cổng tam quan chùa nằm ở gần chân núi xây kiểu chồng diêm hai tầng 12 mái. Trên ba cửa vòm cuốn đắp nổi các Hán tự. Cửa giữa đề "Đại giác quan” (tầm nhìn rộng lớn) cửa bên phải có bốn chữ "Sơn hà như tại" (sông núi như có cả ở nơi này) cửa bên hữu có bốn chữ "Thị nhân giác lộ" (bảo cho mọi người biết từ đây là con đường giác ngộ).
Từ tam quan lần theo 81 bậc đá là tới tiền sảnh bảy gian, ở hai đầu hồi có gác chuông, gác trống xây hình tháp tám mái cong cao vút còn được gọi là lầu Vọng Nguyệt, lầu Vọng Tiên. Trên đỉnh có bình nước cam lồ gắn với triết lý nhân sinh của nhà Phật và tạo dáng cho kiến trúc thêm mềm mại.
Tiền sảnh và phật điện được nối với nhau bằng một tòa thiên hương. Phật điện hình vuông bốn mái, tường xây gạch ống, phía ngoài để trần. Toàn bộ kiến trúc bào trơn đóng bén không chạm trổ cầu kỳ. Kiến trúc phật điện chùa theo kiểu kiến trúc triều Trần.
Đăng đối với phật điện là hai dãy hành lang nơi đặt tượng 18 vị La Hán. Tượng La Hán chùa Lạc Lâm to như người thật, từ vẻ mặt, nếp áo, dáng đứng đã mô tả sống động mọi cảnh đời bi ai hỉ nộ. Cũng như chùa Tây Phương, tượng La Hán chùa Lạc Lâm mang nhiều giá trị nghệ thuật độc đáo.
Tại gian chính tiền sảnh còn 3 viên đá tảng hình vuông, mỗi cạnh 800 cm, giữa là hình chân cột, xung quanh chạm 16 cánh sen, nét chạm mang phong cách nghệ thuật đời Trần. Chùa có 82 pho tượng Phật. Tài nghệ của người xưa thể hiện tinh tế ở các tượng Như Lai, Thích Ca, tượng Phật Bà nghìn mắt nghìn tay, các pho thập điện và tượng hậu… Nét độc đáo hiếm có là bệ sơn của ba pho Tam thế được tạc bằng đá mối, màu đá đỏ tím. Đỡ bệ sen và tượng Phật là con lân ngậm hạt châu. Có nhà nghiên cứu cho rằng đây là di vật đời Lý. Tại vườn chùa có 5 ngôi tháp cổ. Trong số này có ngọn tháp đá bốn tầng. Tầng tháp trên cùng có khắc ba chữ Hán "Sùng Ân tháp"; ở tầng thứ hai, có ba mặt còn thấy được đều có khắc chữ Phật. So với tháp sư Huyền Quang ở Côn Sơn, ngôi tháp này có quy mô nhỏ hơn nhưng lại giống về đường nét nghệ thuật đời Trần.

Theo tấm bia cổ trong chùa có tên “Hoàng triều Thiệu Trị vạn vạn nên chi lục, tuế tại Bính Ngọ, quý hạ nguyệt hạ cán” (1846) khổ 123x37 cm bia 2 mặt ghi lại những cảnh đẹp của chùa và những lần tu bổ lớn vào các năm Mậu Dần (1698) Quý Tỵ (1773) Ất Tỵ (1845). Lời văn mô tả dáng vẻ chùa: "Trước chùa có Hát giang lượn vòng quanh núi. Vào thời Lý có người phương Bắc đến, thấy nơi đây có lâu đài cao ngất, sắc tượng trang nghiêm. Dân ở đây tụ tập quanh núi dần dà thành vạn nhà. Ở nơi thắng cảnh này, cây cối âm u, chim kêu ríu rít, buổi sáng có sương phủ như khói, chiều có ráng mây. Mỗi lần ngắm cảnh ấy thì trong lòng có trăm niềm vui đến, nhân đó mới gọi là chùa Lạc Lâm. Nhân ngắm cảnh chùa vua có làm bài thơ bằng quốc âm".

Vào năm 1717 vua Lê Dụ Tông có ngự giá đến đây ngắm cảnh, vì cảm mến mà đặt bút làm một thơ khắc trên gỗ quý vẫn còn lưu giữ. Biển gỗ có khung chạm nổi rồng chầu mặt trời, nét chạm thanh mảnh mềm mại. Ở góc phải biển gỗ đề "Ngự đề Lạc Lâm tự thi". Dòng lạc khoản ghi ngày 17 tháng 7 năm Vĩnh Thịnh 13 (1717). Bài thơ như sau:

Mảng vui Thiên Phúc cảnh thiên thành,
Ngoạn thưởng âu cơ thích tính tình.
Thán thán nhân cơ trông vời vợi,
Dồn dồn đạo ngạn bước thênh thênh.
Trời xuân vằng vặc hoa cài cửa, 
Gió thụy hưu hưu nguyệt dãi mành.
Công quả tĩnh phương buồm thuận tới,
Tiệc vầy ngâm ngợi khúc thăng bình.
Trong chùa hiện còn lưu giữ một số tài liệu Hán-Nôm, 10 bức hoành phi, 11 đôi câu đối mang giá trị quý về nội dung triết lý và vẻ đẹp thư pháp.
Có câu đối ca ngợi cảnh chùa, ca ngợi Đức Phật từ bi sáng suốt cứu vớt chúng sinh tới bờ giác ngộ.
“Trăm ngàn đức hóa thân, phá tối trừ mê, như mặt trời xua tan đêm tối”
“Bốn mươi ngàn thuyết pháp, khai quyển hiển thực là bậc thánh trong hành vương”
Đặc biệt chùa còn lưu giữ một tấm bia đá 4 mặt khổ 76x47 cm có tên “Sơn Lộ hậu Phật bi ký” tấm bia ghi lại những truyền kỳ có thật trong ngôi làng cổ trang Sơn Lộ tức làng So. 
Chùa Lạc Lâm là một danh thắng nổi tiếng xứ Đoài và còn tiềm ẩn nhiều giá trị văn hóa, nơi đây còn là di tích lịch sử. Vào những năm 1883 đến 1885 chùa là nơi ở của thủ lĩnh Dương Hữu Quang. Ông đóng vai "thầy Tự" ở chùa đã bí mật tuyển 5.000 trai tráng trong trang Sơn Lộ và vùng lân cận để khởi nghĩa chống Pháp.
Chùa Lạc Lâm là một địa chỉ không thể thiếu trong chuyến hành hương du xuân hay lễ phật của du khách. Và tất nhiên là nơi lý tưởng để chúng ta trốn bỏ sự ồn ã thị thành mà chỉ có 20 phút chạy xe đã có được chốn thanh tịnh, huyền ảo, thơ mộng, hữu tình. Nghe và khám phá những câu chuyện kỳ bí dân gian, nếm những sản vật mang đậm dư vị thôn dã và thỏa sức hóng gió trên triền đê quanh co hay nằm dài trên những ngọn đồi vi vút cỏ may. Sao các bạn trông một lần về Lạc Lâm Tự - Sơn Lộ Trang.
Nguồn ST